Nakaz zapłaty jest jednym z tych instrumentów prawa cywilnego, które wzbudzają największe emocje. Zwykle sądowe wezwanie do uregulowania należności i to w terminie dwóch tygodni od chwili dostarczenia wywołuje u dłużnika gniew i irytację. Pismo bywa przyczyną skrajnych reakcji, nierzadko wzburzenia i żalu, że sąd przychylił się do niesłusznego wniosku pozwanego, a na dodatek osobie dłużnika nie dał szansy na właściwą obronę.
Niekiedy taki nakaz spotyka się z obojętnością i lekceważeniem. Dokument trafia do kosza i sprawa wydaje się załatwiona. Tymczasem wcale nie jest i co gorsze, może się wiązać z bardzo przykrymi konsekwencjami.
Nakaz zapłaty to wydawane na niejawnym posiedzeniu przez referendarza lub sąd orzeczenie, które po uprawomocnieniu może mieć skutki wyroku.
Wspomniane posiedzenie odbywa się bez udziału stron, a dokument wydawany jest jedynie na podstawie pozwu, oświadczeń i dowodów przedłożonych przez powoda. Twierdzenia pozwanego nie są wówczas brane pod uwagę, jednak sądowy nakaz zapłaty nie odbiera mu szansy na obronę.
Po otrzymaniu pisma zawierającego zwykle również odpis pozwu dłużnik ma 2 tygodnie na podjęcie stosownych kroków. Może zgodzić się z postanowieniem i zapłacić należność lub zakwestionować żądania skierowane wobec niego. Wtedy powinien złożyć sprzeciw albo zgłosić zarzuty wobec orzeczenia. W konsekwencji tej decyzji będzie musiał przedstawić własne stanowisko podczas rozprawy wyznaczonej przez sąd (np. w Lublinie). Po zapoznaniu się z argumentami obu stron sąd wyda wyrok. Może oddalić powództwo albo zasądzić spłatę długu (w całości lub w części). W tym ostatnim przypadku dłużnik będzie musiał liczyć się z kosztami sądowymi.
Większość sądowych nakazów zapłaty wydaje się obecnie w postępowaniu upominawczym. Złożenie sprzeciwu wobec tak wydanego dokumentu sprawia, że traci on swoją moc, a procedura zaczyna się właściwie na nowo. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku postępowania nakazowego – tutaj nawet po wniesieniu zarzutów nakaz nadal obowiązuje.
Sądowy nakaz zapłaty znacznie upraszcza i przyspiesza procedurę odzyskiwania należności.
